Rokoko Sanat Akımı
Rokoko sanat akımı nedir? 1700-1800 yılları arasında Fransa'da doğan, Barok'a tepki olarak gelişen, asimetri ve zarafet dolu Rokoko dönemini, sanatçılarını ve eserlerini inceledik.
Sanat tarihinin tozlu sayfalarını karıştırdığımızda, bazen karşımıza devasa ve kasvetli katedraller, bazen ise şeker pembesi elbiseler içinde flörtleşen aristokratlar çıkar. İşte Rokoko, tam olarak o ikinci sahnenin başrolüdür.
1700 ile 1800 yılları arasında, özellikle Fransa’da doğup tüm Avrupa’ya yayılan bu akım ciddiyetten uzaklaşan, yaşamın tadını çıkarmaya odaklanan ve estetiği her şeyin önüne koyan bir dönemi temsil eder.
Peki, saraylardan burjuva evlerine kadar sızan bu Rokoko sanatı nedir? Barok’tan farkı neydi ve neden “midye kabuğu” ile ilişkilendirildi? Gelin, 18. yüzyılın bu süslü dünyasına derinlemesine bir dalış yapalım.
Rokoko Nedir? İsmin Kökeni ve “Rocaille”
Rokoko kelimesi, kulağa geldiği kadar eğlenceli bir kökene sahiptir. Terim, Fransızca’da çakıl taşı veya deniz kabuğu ile yapılan süslemeleri ifade eden “rocaille” sözcüğünden türetilmiştir. 18. yüzyılın sonunda kullanılmaya başlanan bu isim, aslında akımın doğasını mükemmel bir şekilde temsil eder. Doğal, kıvrımlı, asimetrik ve dekoratif.
Başlangıçta bazı eleştirmenler tarafından bu terim küçümseyici bir anlamda kullanılsa da, Rokoko simetrinin katı kurallarını yıkan, doğadaki düzensiz güzelliği ve deniz kabuklarının kıvrımlarını iç mekanlara taşıyan devrimci bir stil haline gelmiştir.
Fransız Stili - XIV. Louis’den XV. Louis’ye Geçiş
Rokoko’yu anlamak için dönemin atmosferini koklamak gerekir. XIV. Louis (Güneş Kral) döneminde sanat zengin, gösterişli ama bir o kadar da ağır, kuralcı ve bilgilendirici olmak zorundaydı. Versay Sarayı’nın o dönemki hali buna en iyi örnektir.
Ancak XV. Louis (1710-1774) tahta geçtiğinde rüzgarın yönü değişti. Artık sanatın bir “ders verme” zorunluluğu yoktu. Sanat sadece süs ve dekor olabilirdi! Bu dönemde kralın metresi ve dönemin stil ikonu Madame de Pompadour (1721-1764), Rokoko’nun gelişiminde kilit bir rol oynadı. Onun etkisiyle çevre daha zarif, daha “hoppa”, hafif ve gösterişli süslemelerle donatıldı.
Bir Dönüm Noktası Rokoko ile birlikte satır aralarında gizli, entelektüel veya dini mesajlar kayboldu. Bunun yerini hayal gücü, gündelik hayat, romantizm ve mitoloji aldı.
Rokoko Sanatının Temel Özellikleri Nelerdir?
Eğer bir sanat eserine baktığınızda şu özellikleri görüyorsanız, muhtemelen bir Rokoko eseriyle karşı karşıyasınızdır.
Joie de Vivre (Yaşama Sevinci) Rokoko’nun kalbinde gamsızlık ve oyunbazlık yatar. Tablolarda acı çeken azizler değil, piknik yapan, salıncakta sallanan veya flörtleşen mutlu insanlar görürsünüz.
Pastel Renkler ve Işık Barok’un karanlık gölgeleri yerini toz pembelere, açık mavilere, kremlere ve altın sarılarına bırakır.
Asimetri ve Kıvrımlar “S” ve “C” kıvrımları, birbirini tekrar etmeyen asimetrik kompozisyonlar dönemin imzasıdır.
İç Mekan Odaklılık Rokoko aslen bir iç dizayn stili olarak doğmuştur. Resimler, mobilyalar ve heykeller, mekanı tamamlayan dekoratif unsurlar olarak görülmüştür.
Fırçanın Ucundaki Duygular Öne Çıkan Sanatçılar ve Eserler
Rokoko dönemi, tarihe “Fêtes galantes” (gösterişli kutlamalar) ve kırsal sahneleri kazıdı. Dönemin en önemli isimlerine göz atalım.
Jean-Antoine Watteau (1684-1721)
Hayal ürünü açık hava ortamlarında eğlenen zarif hanımefendi ve beyefendileri resmederek akımın öncülerinden oldu.
François Boucher
Mitolojiyi ve tutkuyu en iyi işleyenlerdendi. Özellikle Madame de Pompadour’un siparişi üzerine yaptığı “Venüs’ün Banyosu” (1751), dönemin lüks, israf ve estetik anlayışının tipik bir dışavurumudur
Jean-Honoré Fragonard
Aristokrasinin kaygısız tavırlarını, coşkulu ve oyunbaz bir dille tablolara aktardı.
Jean-Baptiste-Simeon Chardin
Diğerlerinden ayrılarak daha sakin natürmortlar ve iç mekan çizimleri yaptı. Onun şu sözü, dönemin sanat anlayışındaki değişimi özetler. “Resim yaparken boya kullanılır ama resim duygularla yapılır.”
Aydınlanma Çağı’nda Bir Çelişki
İlginç bir şekilde Rokoko, akıl ve mantığın ön plana çıktığı Aydınlanma Çağı ile aynı dönemde yaşandı. Filozoflar demokrasi ve bireysel özgürlükten bahsederken, zenginler ve aristokratlar, dini rejimlerin suçluluk duygusundan sıyrılıp “mutluluk arayışına” girmişti. Rokoko, bu mutluluk arayışının görsel karşılığıydı.
Rokoko’nun Sonu ve Neoklasisizm’in Yükselişi
Hiçbir parti sonsuza kadar sürmez. 18. yüzyılın sonlarına doğru Rokoko, özellikle Almanya’da “Zopf und Perücke” (saç örgüsü ve peruk) denilerek alaya alınmaya başlandı. Aşırı süslü ve hafif bulunarak eleştirildi.
Joshua Reynolds’ın “Doğanın katıksız bir taklidi, asla muhteşem bir sonuç doğurmaz” diyerek idealize edilmiş imgeleri savunduğu İngiltere’de ve Avrupa’nın geri kalanında, yerini Antik Yunan ve Roma’nın disiplinli yapısına dönen Neoklasisizm akımına bıraktı. Ancak Rokoko, sanat tarihine “burjuvaya ve saraylılara hitap eden en incelikli dönem” olarak adını altın harflerle yazdırdı.
Rokoko ve Barok arasındaki fark nedir?
Barok ağır, dramatik, simetrik, koyu renkli ve genellikle dini/politik gücü vurgulayan bir tarzdır. Rokoko ise hafif, asimetrik, pastel renkli, oyunbaz ve dekoratif amaçlıdır. Dini konulardan çok gündelik keyiflere odaklanır.
Rokoko hangi yıllar arasında etkili oldu?
Yaklaşık olarak 1700 ile 1800 yılları arasında, özellikle 1730-1770 arası en parlak dönemini yaşamıştır.
Rokoko sanatı nerede doğmuştur?
Rokoko, Fransa’da (özellikle Paris’te) XIV. Louis’nin ölümünden sonra ortaya çıkmış, daha sonra İtalya, Almanya, İngiltere ve Amerika’ya yayılmıştır.
Rokoko döneminin en ünlü eseri hangisidir?
Tek bir eser seçmek zor olsa da Fragonard’ın “Salıncak” (The Swing) tablosu ve François Boucher’in “Venüs’ün Banyosu” eserleri dönemin ruhunu en iyi yansıtan örneklerdir.
Hollanda'nın Altın Çağı
Sanat tarihi denildiğinde akla genellikle İtalyan Rönesansı’nın ihtişamı veya Fransız Empresyonizmi’nin ışık oyunları gelir. Ancak 17. yüzyıl Avrupa’sının kuzeyinde, küçük bir cumhuriyet olan Hollanda, bambaşka bir sanat devrimine imza attı. Hollanda’nın Altın Çağı
Rönesans
Rönesans, sanatın, bilimin ve düşüncenin yeniden doğuşunu temsil eden bir dönemdir. 14. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar uzanan bu hareket, klasik antik dönemden ilham alarak Orta Çağ'ın durağan sanatsal ve düşünsel anlayışını geride bırakmıştır. Ancak Rönesans, sanatta tek bir dönemden ibaret değildir;